Oost Turkije Reisverslag
| Dit reisverslag is onderdeel van een serie reisverhalen, allen gemaakt tijdens een lange reis van november 2007 tot mei 2009. |
> Ramadan in Tatvan
04-09-2008 Het is 18:40 uur en we zitten aan tafel in een restaurantje. Het is de vierde dag van de Ramadan. Vandaag hebben we na een kort bezoek aan het historische plaatsje Bitlis gedaan als de mannen in Koerdistan: lekker lui een beetje hangen en thee drinken. Alleen doen zij dit dagelijks, in de schaduw van wat bomen in een parkje en wij vonden een middagje wel lang genoeg en hadden onze hotelkamer uitgekozen voor wat ontspanning.Nu zitten we, net als diezelfde mannen, in afwachting van de oproep tot het avondgebed, hongerig aan een tafeltje. Zodra de minaret zijn lokroep laat horen mag er weer gegeten worden, maar tot die tijd zit iedereen alvast in de salades te porren en in de soep te roeren, die al geserveerd zijn. Bijna alle tafeltjes zijn bezet en nóg meer mannen komen binnen. Er zijn nu echt te weinig tafeltjes en daarom schuift iedereen bij iemand anders aan. Ons tafeltje wordt daarbij zorgvuldig gemeden.
Dan klinkt de verlossende eerste zin uit de roeptoeter en er wordt wat rondgekeken naar wat de anderen doen. Halverwege die eerste zin heeft er één het lef een lepel soep naar zijn mond te brengen en dan is het hek van de dam: tataratatataaaa... hamsteren!
Ook wij beginnen aan de soep en onderwijl rent het personeel rond om de rest van de bestellingen te serveren. Een enkele laatkomer komt nog binnen en die heeft blijkbaar zo'n honger dat hij eerst niet ziet wie er aan het tafeltje bij het raam zitten. Hij laat zich op de lege stoel naast Peter ploffen. Dan kijkt hij voor het eerst op en alsof hij door een wesp gestoken is springt hij weer overeind. Snel haast hij zich naar een tafeltje in de hoek, waar ook nog een stoel vrij is. Als iedereen uitgelachen is horen we alleen nog maar het geluid van bestek en porselein, verder is het stil.
Binnen 10 minuten zijn alle borden leeg en even later is het restaurant bijna uitgestorven. Wij scheppen nog maar een keer op, ook al hebben we de hele dag al brood, yoghurt, chips en andere dingen gegeten.
> Van: Moderne Stad in het Oosten
05-09-2008 Na een karig ontbijt in ons hotel zitten we al snel in een minibus op weg naar Van. Onderweg worden we getrakteerd op geweldige uitzichten over het Van-meer en zien we huizenhoge hooistapels en herders met kuddes vee, die qua aantal niet onder doen voor die in Kyrgyzstan. Twee uur later zijn we er en als we onze bagage hebben achtergelaten in een hotel dat ons aanstaat lopen we wat rond door de hoofdstraat, de Cumhuriyet Cadessi.
Eigenlijk hebben we wel trek, maar het is nog niet zo eenvoudig om tijdens de Ramadan overdag iets te eten te vinden, anders dan chips of koekjes. Als om ons te plagen duikt aan de rechterkant ook nog een heuse pizzeria op, niet één met Turkse pides, maar een echte waar ze volgens de raamposters Italiaanse pizza's, patat en kipnuggets verkopen. Maar ja, alle restaurantjes zijn tot na het avondgebed gesloten... denken we. Tot we, nog altijd verlekkerd van zoveel eten dat we al zo lang niet gehad hebben, een blik door het getinte glas werpen en achterin de zaak mensen aan tafeltjes onderscheiden. We kijken nog eens beter en zien tot onze verbazing iedereen daarbinnen pizza eten... en kipnuggets, patat met echte mayo en ketchup.
Als ook wij voorzien zijn van twee megamenu's kijken we eens om ons heen. De mensen die hier zitten, allemaal achterin de zaak en ver weg bij het raam, zijn allemaal van onze leeftijd en zien er verrassend hip uit. Hadden we op straat al opgemerkt dat er hier veel meer vrouwen op straat lopen dan we de afgelopen twee weken bij elkaar hebben gezien, hier is bijna de helft van alle klanten vrouw. Geen van hen draagt een hoofddoek en sommigen zitten hand in hand met hun man of vriend. We zijn behoorlijk met stomheid geslagen, zeker omdat we het land naar het Oosten toe steeds conservatiever zagen worden en verder naar het Oosten dan Van kun je in Turkije haast niet. We vinden het eigenlijk wel een verademing.
Na deze onverwachte lunch gaan we naar het museum, waar we kennis maken met de Urartiërs, een volk dat ooit in het huidige Turkse Koerdistan, West-Iran en Irak leefde. De vondsten zijn gerangschikt per vindplaats en omdat we de komende dagen verschillende van deze plekken zelf gaan bezoeken is dit erg leuk om te zien.
Met de bus gaan we even later naar de eerste oude Urartiër stad, het gebied van het Van-kasteel. We beklimmen de rots met de resten van de oude vesting, vanwaar we een prachtig uitzicht hebben over de oude stad beneden. Van de meeste gebouwen zien we alleen nog de fundamenten uit een latere periode, maar twee Moskeeën zijn heel mooi gerenoveerd. Na de afdaling doen we verwoede pogingen de moskeeën van dichtbij te aanschouwen, maar slootjes, hekken en landbouwgrond maken het ons onmogelijk. Wel worden ons nog vijf komkommers toegeworpen: cadeautje van de boer. Binnenkort proberen we het nog eens vanaf de andere kant.Als we teruglopen nemen we nog een kijkje bij een andere moskee, aan de kant van de weg en als we net richting de bushalte willen lopen krijgen we een lift aangeboden van een groepje werkmannen. Vlakbij ons hotel worden we afgezet en zo hebben we nog net wat tijd om een beetje te winkelen voor het donker wordt.
> Hoşap en çavustepe Kasteel
06-09-2008 Rond 10 uur rijden we de stad uit om naar het Hoşap kasteel te gaan. We maken een flinke omweg en na bijna een uur wordt duidelijk waarom. We komen langs de wegafzetting van de weg die we eigenlijk hadden moeten nemen.
Wij bussen nog even verder en het landschap wordt steeds ruiger. Woestijnachtige vlaktes worden afgewisseld met kale bergen van gekleurd steen. Verderop ligt Iran en dat is te merken aan de strenge controle op de andere weghelft. Wij mogen doorrijden en na nog een flink aantal bochten zien we, hoog op één van de grillige rotsen, het kasteel staan. Eenmaal boven, bij de ingang, blijkt dat het kasteel gesloten is wegens restauratiewerkzaamheden, maar een gids die hier met zijn tourgroep is verzekert ons dat er niet veel bijzonders te zien is aan de binnenkant. We genieten van het uitzicht op de verdedigingswerken rondom het kasteel en het dorpje ernaast en nemen dan de volgende bus terug.Dit keer zijn ook wij aan de beurt om onze paspoorten te trekken bij het checkpoint en bij de meeste voertuigen wordt ook in handschoenenvakjes en kofferbak gekeken. Rijbewijzen worden ingenomen en geregistreerd, dus het duurt even voor we door kunnen. In de tussentijd wordt er tussen de auto's door geparadeerd met grote geweren, terwijl in de verte voor de zoveelste keer deze week een militaire helikopter overvliegt. Iets wat ons erg is opgevallen in Turkije is dat ze graag soldaatje spelen en dat werkelijk in elke onbenullige plaats een militaire basis is, die door jonge soldaatjes, zeer serieus en zwaar bewapend, bewaakt wordt. Af en toe komen we rijdende tanks tegen, waarbij het geweer bovenop dreigend ronddraait.
Dan worden de rijbewijzen weer uitgedeeld en zijn we al gauw bij çavuştepe, een 2800 jaar oude Urartiër vesting op een heuvel. Heel veel is er niet meer van over en de verhalen die een aanwezige gids ons vertelt geloven we maar voor de helft, maar het uitzicht over de omringende heuvels en het plattere deel er tussen is weer fantastisch.
We staan net weer bij de snelweg op het volgende minibusje te wachten als er wat aan komt. Gauw steken we onze hand op. Pas als het busje bij ons is zien we dat het niet DE bus is. De chauffeur stopt echter wel, al komt hij pas 50 meter verderop tot stilstand. We krijgen de indruk dat hij naar Van gaat, maar helemaal duidelijk is het ons niet. We mogen instappen en zo maken we kennis met de 27-jarige, Koerdische Fehim, die door zijn baard en zonnebril voor ons veel ouder lijkt. In tegenstelling tot de andere mensen die we de afgelopen weken tegenkwamen kletst Fehim gewoon een eind weg in zijn eigen taal. Soms begrijpen we hem en soms niet. In elk geval gaat het eindelijk weer eens wat verder dan de standaard "where you come from, what's your name" vragen van de vele mannen die vervolgens afhaken.
Als we bij de wegafzetting komen waarvoor we vanochtend kilometers hebben omgereden doet Fehim wat we enkele anderen ook al zagen doen: de pilonnen omzeilen en de verlaten weg opdraaien. Hmmm... we rijden over een volkomen verlaten weg, die de bergen inslingert, in Koerdistan, in het busje van een man die we niet kennen. Wát er allemaal wel zou kúnnen gebeuren vergeten we snel als er een cassettebandje met Koerdische muziek in de radio gaat. De weg is blijkbaar afgesloten voor langdurige werkzaamheden, want regelmatig zien we grote machines die enorme bulten steen verplaatsen.
Van onze enige tegenligger krijgen we te horen dat er verderop politie staat te controleren en we nemen een zandweggetje om ze te omzeilen. Via kleine dorpjes, waarvan ons trots wordt verteld dat ze Koerdisch zijn, rijden we wederom flink om. We zien grote kuddes schapen en geiten over de stoffige weg en tussen de kleien huisjes door baggeren. Ook op de bergen worden de weinige grasjes kaalgevreten door nog meer vee.
In één van de dorpjes is zojuist de rijdende Blokker aangekomen en het hele dorp is uitgelopen. Met wat roepen en vragen vindt Fehim de weg naar beneden. Als we eindelijk in Van zijn maakt hij duidelijk dat hij vanavond samen wil eten, zodra de Muezzin het begin van de avond weer heeft aangekondigd. Wij vinden het best, maar brengen wel nog eerst een bezoekje aan ons stiekeme pizzarestaurantje.
> Koerdische Gastvrijheid
Als we om half 7 iemand van de receptie naar Fehim laten bellen wordt ons gezegd dat hij er zo aan komt om ons op te halen. De receptionist is een beetje verbaasd dat we met iemand hebben afgesproken die we niet eens kunnen verstaan. Wij zelf eigenlijk ook, maar we zien wel wat er gebeurt.
Even later is Fehim er en lopend gaan we naar zijn huis. Daar wachten zijn broer en zijn vrouw op ons met een heel kleed vol lekker eten. We schuiven aan en laten het ons smaken. De broer blijkt een paar woordjes Engels te kunnen en dat maakt communiceren iets makkelijker.
Na het eten volgt de thee, is het tijd om foto's te kijken en gaat de tv aan. Een Koerdische commedie, wordt ons verteld. Net Bassie en Adriaan denken wij, met grappen van het niveau "je snapt ze ook als je de taal niet spreekt". Kamille, Fehims vrouw, vindt het maar niks dat Yvonne geen hoofddoek draagt en ze komt met een mooi exemplaar van zichzelf aanzetten. Die wordt omgeknoopt en mag niet meer af, ook niet als we afscheid nemen om terug te gaan naar het hotel. Zo gaat blonde Peter dus met een Koerdische, bebaarde man en een gesluierde vrouw over straat. Uiteraard ontgaat dit ook de rest van theedrinkend Van niet.
07-09-2008 Vanochtend gaan we terug naar de omgeving van het kasteel in Van en dit keer lopen we aan de andere kant om de vesting heen. Zo komen we heel makkelijk bij de restanten van de oude stad, waar we eergisteren niet in konden slagen. Van veel 
gebouwen rest alleen nog puin, maar twee moskeeën zijn erg mooi gerestaureerd. De conciërge van beide gebouwen arriveert ook net en zo kunnen we ook even een blik aan de binnenkant werpen.
Omdat, volgens verschillende mensen die we gevraagd hebben, er geen bus gaat naar de Yedi Kilise in het dorp Bakraçli, nemen we een taxi. We rijden de stad uit en al gauw gaan we bergopwaarts over een steile weg. De uitzichten over de omringende bergen en het Van-meer worden steeds mooier, en aangezien de meter nogal hard oploopt besluiten we het laatste stuk te gaan lopen. Hoe we weer beneden komen zien we wel en met dit uitzicht is lopen zeker geen straf.
We hebben echter nog maar nauwelijks van onze verbaasde taxichauffeur afscheid genomen en amper een kilometer gelopen als ons een auto inhaalt waarvan ons de achterbank aangeboden wordt. We kennen inmiddels de volhardendheid van de Koerden en gaan dus braaf zitten. In een paar minuten staan we voor de kerk, waar we door een zwijgzame beheerder worden rondgeleid. Veel is ingestort of vergaan, maar er zijn nog een aantal prachtige muurschilderingen te zien.
Bakraçli ziet er leuk uit, met z'n enorme hooistapels en kleien huizen en we willen nog wat rondkijken, voor we aan de terugweg van tien kilometer beginnen. Helaas is ons bezoek niet onopgemerkt gebleven en al gauw lopen er vier jongetjes om ons heen, waarvan er één wel heel vasthoudend met geld vragen en in onze tassen kijken bezig is. Als hij er dan ook nog met onze fles water vandoor gaat is het voor Peter genoeg en hij vat de jongen in z'n kraag. Het ventje krijst als een varken en een boer komt gauw kijken hoe dit onreine beest toch op zijn Moslim-territorium terecht gekomen is. Schreeuwend wijzen de vier jongens nu naar ons en de boer ziet er niet erg blij uit. Wat wil je ook met deze temperatuur en een lege maag. Gelukkig komt onze redder in nood, Salih, ook op het geluid af en omdat hij Koerdisch, Engels én Duits spreekt sust hij de boel al snel.
Met Salih wandelen we wat rond en we genieten van het uitzicht. Daarna is Salih vastbesloten om ons bij hem thuis thee en een maaltijd aan te bieden. We bedanken, omdat het Ramadan is en wij dan als enigen zitten te eten, terwijl zijn familie toekijkt, maar zoals gezegd zijn Koerden de meest vasthoudende mensen die we ooit ontmoet hebben. Even later zitten we dus op de veranda van het huis van zijn oom en we krijgen de meest heerlijke dingen voorgezet. Salih's moeder heeft zelf yoghurt en honing gemaakt en ook het brood heeft ze net vers gebakken. We krijgen tomaat en komkommer uit eigen tuin en zelfgemaakte waterbuffel-kaas. Wederom krijgt Yvonne een mooie, zelfgemaakte sjaal omgeknoopt, voordat ze de meisjes en vrouwen van het huis op de foto zet in de tuin.
Pas aan het eind van de middag nemen we afscheid en omdat Salih's vader nog even met de auto naar de stad moet hoeven we wederom niet te lopen. Het zit ons wel mee.
08-09-2008 Vandaag begint voor de Turkse jeugd het schooljaar weer en om dat te vieren krijgt de gouden Atatürk, op het plein voor ons hotel, een bloemenkrans voorgeschoteld. Wij vinden het een goeie zaak dat de school weer begint. Misschien hebben we tijdens onze laatste dagen in Turkije nu wat minder last van de jongetjes die ons elke minuut van de dag, zodra ze onze neus zien, belagen met hun geroep en gekrijs en hun gebedel om geld. Nu nog een schop onder de kont van de hordes "hello-where-you-from-mannen" en we zijn helemaal gelukkig. 
Na het ontbijt brengen we de foto's die we bij Fehim en Kamille's etentje maakten even langs en daarna nemen we de bus naar de Universiteit. Op de campus bevindt zich een "kattenhuis". Hier worden wel 100 van de beroemde, witte Van-katten gehouden, met elk 1 geel en 1 blauw oog. Jammer genoeg zitten de katten dicht op elkaar en vinden we sommige exemplaren erg aggressief. De grootste van het stel heeft net een jonge kat doodgebeten; een zwarte die door het gaas naar binnen was geklommen. Gelukkig mogen we een fotosessie doen met een wat liever beestje.
> Doğubayazit
09-09-2008 Het is vandaag een treurige, grijze dag als we ons verplaatsen naar Doğubayazit en de aparte vulkanische landschappen die we onderweg zien komen daardoor niet echt tot hun recht. Hoe dichter we bij het grensstadje komen, hoe meer de mensen in de dorpjes en bij de tenten er als zigeuners uit gaan zien. Doğubayazit doet, met al zijn bedelaars en bijzonder arme bevolking, niet erg vriendelijk aan en gelukkig vinden we snel een slaapplek. Vanaf het dakterras krijgen we in de loop van de middag zicht op het Ishak Paşa Paleis, hoog op een tegenoverliggende heuvel, maar de zandstorm houdt aan en we besluiten de bezichtiging ervan tot morgen uit te stellen.
10-09-2008 Verwachtingsvol schuiven we onze gordijnen opzij. Als het helder weer is zou je de hoogste berg van Turkije, de Ararat, vanuit ons raam kunnen zien. Teleurgesteld schuiven we de gordijnen weer snel dicht. Nog steeds niks dan stof en wolken in de lucht.
Tegen de middag gaan we toch omhoog om het Ishak Paşa Paleis van dichtbij te zien en, ondanks de klungelige restauraties aan grote delen van het paleis, blijkt dit meer dan de moeite waard. Er zijn nog veel originele details aan de poorten te zien en de gastenkamer in het Harem is heel erg mooi.
Als we het paleis uit lopen voelen we druppels in onze nek en al gauw barst een enorme onweersbui los. Gelukkig zijn zowel een droge zitplek als een kop thee snel gevonden en als het uitgehoosd is lopen we nog wat in de omgeving, voor we aan de afdaling naar Doğubayazit beginnen.
> Mount Ararat
11-09-2008 Een vage schim in de laaghangende wolken geeft ons vanochtend enig idee van de plek en de omvang van Mount Ararat. Gedurende de ochtend onthult de berg steeds meer van zijn schoonheid en tegen het eind van de ochtend is zelfs de sneeuw op het bovenste deel te zien. De top blijft de hele dag in wolken gehuld, maar tijdens een wandeling over de dorre, woestijnachtige vlakte
krijgen we wel een steeds duidelijker beeld. We zitten een tijdje op de gebarsten zandbodem, tussen de harde grassprieten en vetplanten en genieten van het uitzicht. We vragen ons af achter welke spriet de bandieten zich verstopt zullen hebben, die hier zo nu en dan toeristen ontvoeren of beroven, maar alles wat wij zien is een enorme leegte en een gigantische berg. Ook de enkele nomadententen heel in de verte vaardigen vandaag niemand af om toeristen aan te vallen met hun bijtgrage honden, dus het blijft een relaxte middag.
12-09-2008 Al om 5 uur gaat onze wekker. Even vragen we ons geïrriteerd af wie er bedacht heeft om vrijwillig zo vroeg op te staan, maar als we naar buiten kijken zijn we dat al snel vergeten. De lucht is helemaal helder en de donkere schim van Ararat staat duidelijk aan de nog donkere hemel. Zelfs de tweede en iets lagere Ararat is in de verte te zien. Terwijl het langzaam licht wordt zien we beide bergen steeds duidelijker en dan vallen de eerste zonnestralen op de grote vulkaan. Het duurt nog even tot de zon echt boven een andere bergrug uitkomt, maar in de tussentijd kleurt wel de hele omgeving rood. Even na zessen worden we verblind door het felle licht, nu de zon echt op is, en tegen de tijd dat de eerste andere hotelgasten hun bed uit komen rollen wij er nog even weer in.
Het is al bijna 10 uur als we eindelijk weer wakker worden en snel gaan we nog even terug naar de vlakte waar we gisteren zo'n mooi uitzicht hadden. Nog snel een paar mooie plaatjes schieten nu het zo'n mooie dag is en dan gauw naar de minibus naar Van. Daarvan gaat de laatste om 2 uur 's middags en omdat we morgenochtend vroeg vliegen willen we niet het risico lopen die te missen. Met wat passen en meten kunnen we nog twee krukjes in het voorlaatste busje wurmen en er zelf ook nog een soort van op zitten. Het is krap, maar de kramp blijft uit en na ruim twee uur staan we weer in Van.
> Vliegen naar Antalya
13-09-2008 Vliegen is net zoiets als busreizen, zo lijkt de gemiddelde Turk te denken. Vijf minuten voor het vliegtuig vóór het onze moet vertrekken komen er nog mensen aanzetten om bagage in te checken. De "last call" is dan al vijf keer geweest en uiteindelijk gaat het vliegtuig, door alle laatkomers, 10 minuten te laat weg.
Bij onze vlucht lijkt het wat soepeler te gaan allemaal, tot we in het vliegtuig twee bange Koerdische puppies met grote ogen aantreffen op onze stoelen. Het is ook wát, zo'n eerste keer vliegen. Je hebt speciaal een nette broek gekocht bij de enige hippe winkel in het dorp, je hebt je kaartje bemachtigd en de bagage ingecheckt en dan moet je ook nog op je kaartje kijken waar je moet zitten. Dat heb je naar beste kunnen gedaan en dan komt er zo'n buitenlandse toerist die in een onverstaanbare taal tegen je begint te brabbelen en moet je blijkbaar toch op een ander stoeltje gaan zitten. Hadden ze maar gewoon van die krukjes gehad, net als in de dolmuş, dan was het allemaal een stuk simpeler geweest.
Na de stoelendans, als iedereen op zijn eigen plekje beland is, zijn we al snel in de lucht. Het Van-meer ziet er van boven schitterend uit, maar daarna wordt het al gauw saai. Al deze bruine, dorre landschappen hebben we immers al eens van beneden mogen aanschouwen en die grote, bange puppie-ogen zijn ook maar een paar minuten vermakelijk.Vanaf de overstap in Ankara is de wereld ineens helemaal anders. Korte broeken krijgen steeds meer de overhand, zeker na de landing in Antalya, en de hoofddoek maakt langzaam plaats voor de minirok. We zijn in het vakantieparadijs aan de Middellandse zee terecht gekomen, waar we vijf dagen gaan relaxen, voor we via Istanbul naar Nepal vertrekken.
> Meer Info
Op onze Turkije info pagina is veel nuttige informatie te vinden over Turkije en neem ook eens een kijkje bij onze Turkije Verre Oosten foto's.